مگر می‌شود به زور مردم را مجبور کرد در مناطق محروم زندگی کنند و بسوزند و بسازند

بعدی- در سال های اخیر با توجه به تغییرات اقلیمی به ویژه خشکسالی، پدیده مهاجرت بین شهرهای ایران به موضوعی رایج تبدیل شده است. به گفته کارشناسان، این موضوع یک پدیده چندوجهی است که شامل مسائل اجتماعی و اقتصادی می شود.

به گزارش فردا بر اساس آمار ارائه شده از سوی مرکز ملی تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، طی دو سال گذشته 800 هزار نفر از استان های مرکزی و جنوبی کشور به دلیل تغییرات اقلیمی به استان های شمالی مهاجرت کرده اند. نگاهی به آب و هوای سرزمین مهاجران، بد آب و هوا، خشکسالی یا مناطق صعب العبور را نشان می دهد. با توجه به این شرایط سوالاتی مطرح می شود که پیامدهای مهاجرت های درون کشوری یا بین شهری در کشور چیست و آیا می توان با سیاست گذاری های مناسب روند این مهاجرت ها را کنترل کرد؟ مرتضی عزتی، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفتگو با همه در یک او به این سوالات پاسخ داد:

ما نمی توانیم به زور از مردم بخواهیم که از مناطق محروم مهاجرت نکنند

مرتضی عزتی به همه در یک گفت: اول از همه باید به این سوال پاسخ دهیم که چرا در برخی از شهرهای ایران چنین وضعیت آشفته ای وجود دارد که باعث مهاجرت می شود، نکته اصلی در این زمینه این است که وقتی امکانات و شرایط زندگی در آن مهیا نیست، مهاجرت است مهاجرت باید انجام شود، مردم نیز از گزینه مهاجرت برای بهبود وضعیت خود استفاده می کنند موضوع حاکمیت مسیر اشتباهی را در پیش گرفته و در مسیر نادرستی پیش می رود. اصل مهاجرت بد نیست. اینکه فردی که خانواده دارد برای افزایش درآمد، افزایش بهره وری و ارتقای سطح زندگی خود مهاجرت می کند، نمی توان به آن به عنوان یک موضوع کاملاً منفی نگاه کرد و شاید در کل مثبت باشد، اما اینطور نیست. برنامه ای داشته باشید که کدام بخش از کشور پتانسیل افزایش جمعیت را داشته باشد و کدام بخش شما چنین توانایی را ندارید. «حکومت ما بر حفظ وضعیت موجود متمرکز است، نه بهبود وضعیت.»

وی افزود: آن شهرهای کوچکی که امکانات ندارند با برنامه ریزی قابل تغییر هستند اما نمی توان مردم را مجبور به عدم مهاجرت کرد. وقتی ساکنان یک روستا یا منطقه جغرافیایی با کمترین امکانات زندگی می کنند و با تمام معیارها در شرایط سخت زندگی می کنند، آیا می توانیم آنها را مجبور کنیم که در آنجا زندگی کنند، بسوزند و بسازند و بعد بگوییم باید جلوی مهاجرت گرفته شود؟ ضمناً وقتی یک موقعیت جغرافیایی شرایط خوبی ندارد، باید به ساکنان آن اجازه دهیم محل زندگی را انتخاب کنند. اجبار مردم به اسکان در مناطقی که شرایط وجود ندارد منجر به هزینه های اقتصادی بیشتر می شود. روستاهایی که به آب دسترسی ندارند یا کیلومترها با خطوط لوله برق فاصله دارند یا در مناطق صعب العبور قرار دارند اتفاقاً از نظر اقتصادی فشار بیشتری بر دولت وارد می کنند.

برنامه های توسعه منطقه ای ما در سطح شعار باقی می ماند

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: منطقی ترین کاری که حاکمان در مواجهه با این نوع مهاجرت و شرایط سخت مردم می توانند انجام دهند، ایجاد اتحاد و گرد هم آوردن ساکنان 50 یا 60 روستا است که در همه جا پراکنده زندگی می کنند. ” خانه های نامناسب بدون امکانات و فاقد آب، برق و سایر امکانات، مجبورند به مناطق مناسبی شبیه شهرهای کوچک یا روستاهای مدرن و بزرگتر نقل مکان کنند. از نظر اقتصادی، هزینه ساخت چنین شهری بسیار کمتر از هزینه حمل و نقل آب، برق و گاز یا بهسازی مناطقی با رتبه منفی مسکونی به هر نحوی است.. در چنین شرایطی، وضعیت اشتغال نیز بهبود خواهد یافت. بنابراین در برنامه ریزی شهری و روستایی نقاط ضعف بسیار جدی و قابل توجهی داریم.»

وی افزود: یکی دیگر از نقاط ضعفی که ما سال هاست داریم، حفاظت از منابع زیست محیطی است که به نظر می رسد مسئولان ما اصلا برنامه ای ندارند که با این سطح از برنامه ریزی ها، منابع طبیعی را حفظ کنیم. ما مدام اصرار داریم که مردم مناطق را ترک نکنند و با این طرز تفکر ما نه تنها هزینه های هنگفتی را به دولت تحمیل می کنیم، بلکه منابع طبیعی کشور را نیز از بین می بریم. تا زمانی که برنامه ریزی صحیح و اصولی منطقه ای را در کشور تدوین نکنیم و این برنامه فقط یک شعار نباشد و به صورت عملی اجرا نشود، وضعیت تغییر نخواهد کرد.“

ما در چرخه فساد اقتصادی گیر کرده ایم

یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: اکنون به این سوال می رسیم که چرا چنین اقداماتی انجام نمی دهیم و چرا سال هاست که مهاجرت های داخلی، وضعیت مناطق محروم، بیکاری و… را نادیده می گیریم؟ پاسخ ساده است چرا که وضعیت اقتصاد ما در سال های اخیر به قدری دچار بحران شده که هیچ توجهی به این نوع برنامه ها نشده است. در واقع بی ثباتی اقتصاد ما مسری است و در حال سرایت به تمام زیرمجموعه های اقتصاد کشور است. بسیاری از افرادی که از مناطق محروم یا آب و هوای نامناسب مهاجرت می کنند، اصلا برنامه ای ندارند. آنها فقط برای دستیابی به حداقل زندگی مطلوب مهاجرت می کنند. در نتیجه بار جمعیتی در مناطق مقصد آنها افزایش می یابد و همچنین بر این مناطق فشار وارد می کند. در پانزده سال گذشته حاشیه نشینی و قلع نشینی افزایش یافته است که نتیجه مهاجرت های بی برنامه یا ناامیدانه است. این حاشیه سازی در سطوح فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خطرناک است.

وی افزود: علت همه این مخاطرات همین تصمیمات نابجاست که آثار و پیامدهای این ضعف کل کشور را متاثر می کند. هر روز حاشیه نشینی در حلب آباد افزایش می یابد، فقر و فساد نیز افزایش می یابد و فقر و فساد مانع رشد اقتصادی می شود.; بنابراین، ما در چرخه فساد گیر کرده ایم که تنها با تصمیم گیری درست می توان آن را حل کرد. این دور باطل ساختار خانواده یا محیط را مستثنی نمی کند.»