پرونده‌ای برای ۳۰ سالگی «کلاه‌قرمزی و پسرخاله»

سی سال پیش در پاییز فیلم «کلاه قرمزی و پسرخاله» اکران شد و کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان را به شدت هیجان زده کرد. صف‌های طولانی جلوی سینماها تشکیل شد و آهنگ‌های «آقای راننده» و «سلام بر عزیز» در همه جا شنیده می‌شد. در آن زمان برنامه تلویزیونی کلاه قرمزی در اوج محبوبیت خود قرار داشت و به دلیل ویژگی های خاص این شخصیت علاوه بر کودکان، بزرگترها نیز به آن علاقه داشتند. به همین دلیل ایرج طهماسب و حمید جبلی تصمیم گرفتند نسخه سینمایی آن را بسازند. همه از مدت ها قبل از اکران در انتظار این فیلم بودند و در زمان اکران آن چنان محبوبیتی داشت که بیش از 4 میلیون نفر در سال 2013 برای تماشای آن به سینماها رفتند.

به گزارش فیلمنیوز، سی سال از اکران کلاه قرمزی و پسرخاله می گذرد، اما برای کسانی که دوران کودکی و نوجوانی خود را در آن دوران گذرانده اند، این فیلم هنوز تکراری و کهنه نشده و جادوی خود را حفظ کرده است. به مناسبت سی سالگی این فیلم نگاهی داریم به ابعاد مختلف آن.

محبوبیت کلاه قرمزی در تلویزیون باعث ساخت فیلم کلاه قرمزی و پسرخاله شد.

داستان تولید فیلم | همه چیز با یک صندوق پستی شروع شد. ایرج طهماسب در پاییز ۱۳۷۲ برنامه ای با این نام تولید کرد که شخصیت های عروسکی مختلفی مانند گلی پولی و گلابی در این برنامه حضور داشتند و کم کم فرصتی پیش آمد تا کلاه قرمزی به عنوان یک شخصیت عروسکی متفاوت وارد این برنامه شود. جذابیت کلاه قرمزی به حدی بود که کم کم بقیه شخصیت ها حذف شدند و میزبان و کلاه قرمزی بچه ها را برای مدت طولانی سرگرم کردند. با آمدن پسرخاله جذابیت برنامه بیشتر شد. استقبال این دو شخصیت عروسکی با آقای مجری به حدی بود که ایرج طهماسب و حمید جبلی به فکر ساخت فیلمی به نام کلاه قرمزی و پسرخاله افتادند. این فیلم محصول سال ۱۳۷۳ است و اواخر آبان ماه در سینماها اکران شد.

«کلاه قرمزی» عروسکی محبوب است که می تواند با چندین نسل ارتباط برقرار کند.

درباره شخصیت شنل قرمزی | کلاه قرمزی اسباب‌بازی ساده‌ای بود که روزی از آرشیو رادیو بیرون آمد و توسط مردیا محبوب به شکل و شمایل فعلی‌اش در آمد. نام او از روی رنگ کلاهش انتخاب شده بود و ویژگی اصلی او این بود که با تمام شخصیت های عروسکی که در آن زمان در تلویزیون ظاهر می شدند متفاوت بود. حمید الجبلی لهجه خاصی را برای او انتخاب کرد و او را تبدیل به پسر بدحرفی کرد که کلمات را اشتباه تلفظ می کرد و برخلاف عروسک های آن زمان، چندان مودب نبود. در حین صحبت کردن، آستین و گوشه کت گوینده را می کشید و تف به صورتش می ریخت. حضور این پسر ناز و شیطون در آن دوران شرایط عجیبی را به وجود آورد و باعث شد تا کودکان توجه ویژه ای به آن ها داشته باشند. در «کلاه قرمزی و پسرخاله» شناسنامه کلاه قرمزی مورد توجه قرار گرفته است. ماجرا به زمانی برمی گردد که کلاه قرمزی روستا به خاطر محبت آقای الماجیری به تهران آمد و سعی کرد به دلش بیاید و در نهایت به عنوان همکار انتخاب شد.

«پسرخاله» یکی از محبوب ترین شخصیت های مجموعه «کلاه قرمزی» است.

در مورد شخصیت پسر عمو | وقتی کلاه قرمزی به اندازه کافی محبوب شد، تصمیم گرفتند عروسک دیگری را به مجموعه اضافه کنند. تصور اولیه این بود که این شخصیت به خاطر کلاه قرمزی به این مجموعه اضافه شود و به همین دلیل او را خاله کلاه قرمزی نامیدند. بورس خالی برخلاف کلاه قرمزی لحن آرام و آرامی داشت و حمید جبلی روشی کاملا متفاوت برای بیان آن انتخاب کرد. پسر عمویش به دلیل ویژگی های منحصر به فردش خیلی زود مورد توجه قرار گرفت. همیشه به همه کمک می کرد و می خواست نان و روغن بخرد. کلمات معمول او این بود: «نان را بگیرم؟»، «روغن را بگیرم؟» طهماسب و جبلی همچنین درباره پیشینه این شخصیت در فیلم «کلاه قرمزی و سور خاله‌اش» صحبت کردند. پسری که دور از کلاه قرمزی در تهران زندگی می کرد و شاگرد نانوا بود. از اول دلش می سوخت که کلاه قرمزی بود و کمکش کرد به آرزویش برسه.

حمید جبلی به عنوان صداپیشه نقش غیرقابل انکاری در محبوبیت «کلاه قرمزی» دارد.

نوشته حمید الجبلی | حمید جبلی به عنوان همراه همیشگی ایرج طهماسب در خلق دو شخصیت جذاب کلاه قرمزی و پسر خالی نقش اساسی داشت. اگر خلاقیت الجبلی نبود، چنین شخصیت هایی شکل نمی گرفت و به این موفقیت نمی رسید. اما حضور جبلی در این فیلم فقط صداپیشگی عروسک نبود، بلکه حضوری فعال داشت. او از یک سو جزو گروه نویسندگی بود و به همراه ایرج طهماسب و همایون اسعدیان فیلمنامه را نوشت و از سوی دیگر طراح فیلم بود. علاوه بر این، او در محل کار آقای Maugeri نقش گارد عقب را بازی می کرد. بازی او یکی از نقاط قوت اصلی این فیلم بود. مخصوصاً وقتی کنار کلاه قرمزی بود، تفاوت لحن صحبت کردنش بیشتر می شد و جذابیتش بیشتر می شد.

«کلاه قرمزی و پسر خاله» اولین تجربه کارگردانی ایگ طهماسب در سینما است.

در مورد مدیر | ایرج طهماسب فیلمنامه این اثر را با همراهی حمید جبلی و همایون اسعدیان نوشت و از اسدیان خواست به عنوان مشاور کارگردان در کنار او بماند. اسعدیان اولین فیلم خود با نام «نیش» را در سال 1373 کارگردانی کرد و در آن زمان هنوز کارگردان مطرحی نبود. با این حال او در زمینه نویسندگی، دستیار کارگردان و برنامه‌ریزی باتجربه بود و به همین دلیل شرکت او از این فیلم بهره برد. طهماسب در فیلم خود داستانی روشن را روایت می کند و سرنوشت پسر روستایی را تا رسیدن به مرحله ایستادن مقابل دوربین به تصویر می کشد. این فیلم علیرغم سختی کار با عروسک ها به محیط های داخلی محدود نمی شد و صحنه های خارجی زیادی برای آن مشخص می شد. موقعیت های خنده دار و بامزه ای داشت و با آنها احساسات مخاطبانش را به حرکت در می آورد.

حضور فاطمه معتمد در نقش ستاره یکی از ویژگی های قسمت های اول و دوم فیلم کلاه قرمزی است.

ترکیب بازیگران | جذابیت اصلی این فیلم حضور کلاه قرمزی و پسر عمویش بود. این عروسک ها توسط هنرمند مرضیه محبوب و با مدیریت زنده دنیا فنی زاده، مرضیه محبوب و حسن پورشیرازی ساخته شده اند. صدای آنها نیز از حامد جبلی گرفته شده است. در کنار آنها ایرج طهماسب، حمید جبلی و فاطمه معتمدیه محور اصلی داستان را تشکیل می دهند. سه بازیگری که بعدها در آثار مختلفی چون «دختر شیرین» و «زیر درخت هلو» به همکاری خود ادامه دادند. در کنار این آرایش، نادر خیرآبادی، مرتضی احمدی، مهری مهرنیا، فاروق لقا هوشمند، اکبر دودکار و مهرداد ضیایی نیز حضور داشتند که اکثر آنها در این سی سال از دنیا رفتند.

آهنگ سلام علی عزیز یکی از آثار باقی مانده در عرصه موسیقی کودک به شمار می رود.

آهنگ و موسیقی | بعد از 30 سال هنوز موسیقی فیلم «کلاه قرمزی و پسرخاله» به کارگردانی محمدرضا عقیلی از ذهن ما خارج نشده است. موسیقی ساده ای که ریتم آن در طول فیلم بسته به شرایطی که شخصیت کلاه قرمزی در آن قرار می گیرد تغییر می کند و احساسات و عواطف این شخصیت را نشان می دهد. آهنگ سلام بر عزیز که در ابتدای این فیلم پخش می شود به حال و هوا و سادگی این شخصیت مربوط می شود. کلاه قرمزی برای رفتن به مدرسه هیجان زده است و در این آهنگ این حس را از طریق آواز خواندن خود منتقل می کند. آهنگ بعدی که همزمان با پرواز قهرمانی کلاه قرمزی به تهران در اتوبوس اجرا می کند «آقای راننده» است. او در این آهنگ تمام احساسات و خواسته های خود را از سفری که در پیش دارد بیان می کند و می خواند: «آقای راننده دنده خود را عوض کنید، بروید تهران، می خواهم بروم تلویزیون، من هم مجری، همراه و همسفر میزبان صحبت می کنیم و می خندیم و شاد می شویم. در نقطه ناامیدی کلاه قرمزی، این آهنگ دوباره به عنوان حسرت با تم کندتر اجرا می شود و این بار احساسات همه را در بر می گیرد. در کل موسیقی و آهنگ کلاه قرمزی در ماندگاری این اثر بسیار مهم است.

«کلاه قرمزی و پسر خاله» سال ها رکورد بیشترین فروش و بیننده را در اختیار داشت.

فروش سینما | اکران «کلاه قرمزی و خاله» در پاییز ۱۳۷۳ اتفاق مهمی در سینماهای ایران بود. صف های طولانی جلوی سالن ها تشکیل شد و استقبال زیادی از فیلم شد. این فیلم در آن سال چشم 4 میلیون و 300 هزار نفر را به سینماها باز کرد و با میانگین قیمت بلیت 70 تومان حدود 300 میلیون تومان فروخت. اگر این فیلم اکنون با قیمت بلیت 80 هزار تومان اکران می شد، 320 میلیارد تومان فروخته می شد و در رتبه اول پرفروش ترین فیلم های سینمای ایران در سال 1403 قرار می گرفت.

«کلاه قرمزی و مادربزرگ» سومین قسمت از سه گانه «کلاه قرمزی» است که البته نتوانست به موفقیت دو فیلم قبلی دست پیدا کند.

عواقب | در سال 1381 دومین فیلم کلاه قرمزی با نام کلاه قرمزی و سارونناز اکران شد. این فیلم در زمان اکران با استقبال خوبی روبرو شد و با میانگین قیمت بلیت 550 تومان توانست به فروش تقریبی 550 میلیون تومان دست پیدا کند و پرفروش ترین فیلم سال 2011 شود.در سال 1391 اکران شد.در دو اول آن روزها توانست 102 میلیون تومان بفروشد در حالی که فقط 12 سینما برای نمایش داشت. کیفیت قسمت سوم بسیار پایین تر از دو فیلم دیگر بود و بسیاری از علاقه مندان به این شخصیت های عروسکی را راضی نکرد. این آخرین فیلم با حضور کلاه قرمزی و پوشر خاله بود.