چرا زندگی آقازاده‌های ایرانی در خارج، جنجال‌برانگیز است؟

بعدی- در جریان انتصابات اخیر رئیس جمهور و استعفای محمدجواد ظریف از معاونت راهبردی، بار دیگر موضوع مهاجرت، اقامت یا تابعیت مضاعف فرزندان و بستگان مقامات عالی رتبه کشور مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع به دسته خاصی از سیاستمداران محدود نمی شود، بلکه چهره های برجسته اصلاح طلب و اصولگرا را در بر می گیرد. اغلب مردم نسبت به این موضوع واکنش منفی نشان می دهند و می گویند اگر شرایط ایران به گفته والدینشان خوب است چرا فرزندانشان کشور و سبک زندگی متفاوتی را انتخاب می کنند. طبق قانون “چگونه افراد را در مشاغل حساس منصوب کنیم” به کارگیری افرادی که همسر یا فرزندانشان دارای تابعیت دوم هستند ممنوع است.

به گزارش فردا «آقازاده» واژه ای است که به مرور زمان معنایی بد و منفی پیدا کرده و هرگز نمی تواند از زیر سایه این مفهوم منفی بیرون بیاید. در حال حاضر موضوع خارجی بودن آقازاده ها بار دیگر مورد توجه قرار گرفت. وقتی محمدجواد ظریف به این موضوع اشاره کرد، به دلیل تابعیت آمریکایی فرزندانش مجبور به استعفا شد و البته خودش اعلام کرد که هیچ نهادی مخالف انتصاب او توسط رئیس جمهور نیست. با این حال، آقایان همیشه زیر ذره بین هستند و معمولاً نمی خواهند زیاد صحبت کنند مگر اینکه اتفاقی بیفتد.

ملیت یا محل اقامت

در ماده ۲ قانون انتصاب افراد به مشاغل حساس آمده است: «کسانی که خود، فرزند یا همسرشان دارای تابعیت مضاعف باشند». تفاوت زیادی بین اقامت و تابعیت وجود دارد. شخصی که اجازه اقامت در کشور دیگری را دارد بسته به نوع اقامت دارای حقوق و محدودیت هایی است و همچنان از پاسپورت کشور اصلی استفاده می کند. فردی که تابعیت کشور دیگری را دارد دیگر با شهروندان اصلی آن کشور تفاوتی ندارد و از همه حقوق یکسان برخوردار است. قانون مذکور که در سال 1401 به تصویب شورای نگهبان رسیده است، تابعیت مضاعف را مقرر داشته است. شاید اگر وضعیت اقامت در نظر گرفته می شد، این دایره بسیار گسترده تر می شد.

راز تحقیق

برخی ادعا می کنند که انتصابات رئیس جمهور بدون مشورت با نهادهای امنیتی صورت گرفته است. حمید رسایی نماینده تهران گفت: وزیر اطلاعات با حضور در کمیته به سوال من پاسخ داد و گفت: نظر رئیس جمهور این بود که برای تعیین نمایندگان نیازی به تحقیق و تفحص نیست. الف ظریف به دلیل ملیت پسرش استعفا داد. برای همه افراد پیشنهادی پرس و جو کنید. قانون نحوه انتصاب افراد در مشاغل حساس باید رعایت شود.»

از سوی دیگر، محمدجواد ظریف نیز در توئیتی که درباره استعفای خود منتشر کرد، اشاره کرد که علیرغم تولد فرزندانم در حدود 40 سال پیش و در دوران تحصیل (نه ماموریتشان) در آمریکا و قوانین آمریکا در مورد تابعیت اجباری. به لطف خدا همسر و فرزندانم در ایران ساکن هستند و ما یک متر خانه در خارج از ایران نداریم و یا حتی اجاره می دهیم. من شخصا مشمول دو جریمه آمریکا (کمتر از رانندگی) و یک جریمه کانادایی هستم و من و همسرم حتی نمی توانیم به عنوان توریست به آمریکا و کانادا و برخی کشورهای دیگر سفر کنیم. هیچ نهاد نظارتی مخالفت خود را با معاون من اعلام نکرده است. پزشکیان محترم شجاعانه و صریح اصرار داشتند که به کارم ادامه دهم. این بهانه بیشتر از من می تواند مورد استفاده دیگرانی باشد که فرزندانشان (نه به اجبار) تابعیت مضاعف را در حین اقامت در خارج از کشور به دست آورده اند. تحقیقات همچنان یک راز است.

توییت بازیگر مشهدی

قوانین شهروندی

اعطای تابعیت بر اساس قوانین خون (jus sanguinis)، jus soli (jus soli) یا ترکیبی از هر دو است. آمریکای شمالی، از جمله ایالات متحده و کانادا، jus soli را اعمال می کند و هر کودکی که در خاک این کشورها متولد شود، صرف نظر از اینکه والدینش از کدام کشور هستند، تابعیت ایالات متحده یا کانادا را کسب می کند. اکثر کشورهای آمریکای جنوبی نیز قوانین خاک دارند. فرزندان محمدجواد ظریف در آمریکا متولد شده‌اند و به‌طور خودکار شهروند آمریکا محسوب می‌شوند. به طور کلی هر نماینده دیگری از ایران که در 45 سال گذشته برای تحصیل یا انجام ماموریت در کشورهای دارای قوانین منطقه ای (کانادا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، برخی از کشورهای آفریقایی، پاکستان) حضور داشته است، در صورت داشتن فرزند، فرزند خود را شهروند کشور مقصد خواهد بود و شامل آن قانون می شود. اما تابعیت کشورهای اروپایی تابع قوانین کشور نیست و اکتسابی تلقی می شود و بستگی به اراده شخص دارد.

آیا فرزندان ظریف می توانند تابعیت خود را ترک کنند؟

پاسخ مثبت است. طبق قوانین ایالات متحده، افراد دارای تابعیت می توانند با مراجعه به سفارت یا کنسولگری ایالات متحده در کشور دیگر، درخواست لغو تابعیت ایالات متحده را تکمیل کنند.

چرا مردم واکنش منفی نشان می دهند؟

اخبار مربوط به اقامت یا تابعیت فرزندان مقامات دولتی در کشورهای خارجی همواره با واکنش های منفی افکار عمومی مواجه می شود. برای یک سیاستمدار اصلاح طلب یا اصولگرا فرقی نمی کند. به طور کلی هرگونه استفاده مسئولان یا فرزندان آنها از امکانات مرتبط با خارج از کشور یا سفر آنها به کشورهای دیگر با چنین واکنش هایی مواجه می شود. سال ها قبل از مطرح شدن موضوع مهاجرت فرزندان مسئولان، خبر سفرهای پزشکی مسئولان یا شخصیت های مذهبی و سیاسی شناخته شده در کشورهایی مانند آلمان و انگلیس با واکنش های منفی مواجه شد. از آنجایی که ترافیک و مهاجرت به کشورهای غربی همیشه اتفاق می افتد، این واکنش ها سریعتر می شود.

اگر فرزندان مسئولین بخواهند بروند روسیه، چین، کره شمالی، سوریه و لبنان نمی روند. آنها اتریش، کانادا، آلمان، انگلیس، آمریکا و کانادا را انتخاب کردند. زیرا انتخاب آنها با شعارهایی که پدران و گاه مادرانشان مطرح می کنند در تضاد است. معمولاً می گویند اگر کشورهای غربی بد هستند، چرا فرزندان مسئولان برای زندگی به آنجا می روند و اگر شرایط اینجا خوب است، چرا ترجیح می دهند از ایران بروند. بخش کوچکی از نظرات به این واقعیت می پردازد که این کودکان مستقل، بالغ هستند و می توانند در مورد زندگی خود تصمیم بگیرند.