13 آبان؛ بنی‌صدر، امیرانتظام و دریادار مدنی، سرنوشت متفاوت سه اسم که از سفارت آمریکا بیرون آمد!

بعدی- 22 آبان 1403، چهل و پنجمین سالگرد تسخیر سفارت آمریکا در خط امام توسط دانشجویان است. اتفاقی که به گفته شخصیت های اصلی این اثر، قرار بود یک حرکت اعتراضی نمادین باشد، در نهایت به بحرانی تبدیل شد که 444 روز به طول انجامید و پیامدهای مهمی در پی داشت.

به گزارش همه در یک، حمله به سفارت آمریکا، اشغال سفارت آمریکا، تسخیر لانه جاسوسی و گروگانگیری همگی به این اتفاق و دلیل تفاوت در استفاده از این اصطلاحات تفاوت دیدگاه در این موضوع است. با توجه به اهمیت این رویداد، هر ساله در سالگرد آن رویداد، رسانه ها مطالبی را به این موضوع اختصاص می دهند. امسال تصمیم گرفتیم سرنوشت طراحان این اثر را با گذشت 45 سال از ورود دانشجویان به سفارت و اتفاقات پس از آن مرور کنیم و درباره سرنوشت کسانی که مدارک سفارتشان تغییر کرده است، بحث کنیم.

توبه کننده، منتقد، مؤمن و ساکت

منابع مختلف از ابراهیم اصغرزاده، محسن میردامادی، حبیب الله پیطریف، رضا سیف الله و رحیم پاتانی به عنوان هسته اصلی دانشجویان یاد می کنند. محمد موسوی خوینیها به عنوان ناظر دانش آموز شناخته می شود. مسن ترین عضو این هسته، محسن میردامادی، در زمان تسخیر سفارت، 25 یا 26 ساله بود. در میان این پنج نفر، ابراهیم اصغرزاده از اتفاقات چند سال پیش پس از اشغال سفارت ابراز تاسف کرد. محسن میردامادی هیچگاه ابراز پشیمانی نکرد، اما به نظرش افشای اسناد علیه مردم به این شکل اشتباه است.

ابراهیم اصغرزاده در وسط عکس قرار دارد

حبیب‌الله بایطراف و رضا سیف‌الله در مصاحبه‌ها و اظهارنظرهای جداگانه‌ای گفته‌اند که اگر این اقدام صورت نمی‌گرفت، کودتای 7 مرداد 1332 رخ می‌داد. در سالهای بعد هر پنج نفر از مدیران و نیروهای موثر سیاسی، امنیتی و نظامی کشور شدند. اصغرزاده و میردامادی از چهره های شاخص اصلاح طلب هستند. سیف الله از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۵ دومین فرمانده نیروی انتظامی شد و پتراو وزیر نیرو در هر دو دولت خاتمی بود. البطانی نیز یکی از مدیران ارشد جهاد دانشگاهی شد.

زندگی چه کسی تغییر کرد؟

در مورد مدارک سفارت حرف های زیادی برای گفتن وجود دارد. برخی بر این باورند که از این اسناد برای اهداف سیاسی استفاده شده است. سه مورد را در این گزارش بررسی می کنیم. به عنوان مثال، بررسی اسناد مربوط به عباس امیرانتظام، از مقامات ارشد دولت موقت به نظر می رسد که او آنطور که دانشجویان می گفتند مقصر نبوده و در سال های اول انقلاب در دادگاه بزرگ شده تا مستحق مرگ باشد و آن طور که خودش گفته بی گناه نیست. بخشی از اسناد سفارت آمریکا در یکی از کشورهای اسکاندیناوی نشان می دهد که امیرانتظام زمانی که به عنوان سفیر به این منطقه رفته، داوطلبانه با سفیر آمریکا دیدار و با یکدیگر تبادل نظر کرده است. امیرانتظام سالها بعد از زندان آزاد شد و تحت نظر بود و در سال 1397 در تهران درگذشت.

امیرانتظام به نحوی احضار شد، به تهران آمد و محاکمه شد، اما اسناد مربوط است ابوالحسن بنی صدر نه تنها منتشر نشد، بلکه چند ماه بعد در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد و تا خرداد 60 در آن سمت باقی ماند. اما بررسی اسناد ابوالحسن بنی‌صدر نیز نشان می‌دهد که وی مرتکب جنایت جاسوسی نشده است، اما افسر اطلاعاتی آمریکا او را گزینه مناسبی برای برقراری تماس و حداقل دو یا سه ملاقات بین آنها در ایران و فرانسه می‌داند. بدون هویت جاسوس اصلی آمریکایی شناخته شده است – این اتفاق می افتد. اسناد سفارت آمریکا مشخص نکرده است که چه اتفاقی برای این تماس افتاده است. ابوالحسن بانوصدر خرداد (1360) از ریاست جمهوری برکنار شد و سپس به همراه مسعود رجوی از ایران گریخت. بنی صدر در سال 1400 در پاریس درگذشت.

اما این ابهام نافی وجود فعالیت های جاسوسی و اطلاعاتی سفارت آمریکا در ایران نیست. دریادار احمد مدنی وزیر دفاع در دولت موقت و استاندار آینده خوزستاناو با آمریکا ارتباط داشت و نامش در میان اسناد آمده بود. برخی معتقدند یکی از دلایلی که دولت موقت برخی سلاح‌ها مانند جنگنده‌های F-14 را فروخت، روابط مدنی با آمریکاست. اقداماتی که به دلیل تضعیف قرارگاه دفاعی کشور از آن جلوگیری شد. از سوی دیگر در دوره ای که مدنی وزیر دفاع بود اقداماتی از جمله کاهش خدمت سربازی و تضعیف بدنه ارتش نیز انجام شد. اما نام دریاسالار مدنی کمتر از بنیصدر و امیرانتظام شنیده می شود. مدنی در انتخابات ریاست جمهوری هم کاندید بود اما پیروز نشد. وی در سال ۱۳۵۹ از ایران به آمریکا رفت و در سال ۱۳۸۴ در همان کشور درگذشت.