آیا شورشیان سوریه میتوانند دمشق را تصرف کنند؟
۱ دقیقه خوانده شدهبعدی- قتیبه عادلبی یک محقق فعال سوری و از اعضای ارشد برنامه های خاورمیانه و مرکز رفیق حریری شورای آتلانتیک است.
بر اساس این گزارش به نقل از: شورای آتلانتیکاز ششم آذر ماه نیروهای مخالف در شمال غرب کشور متحد شده اند سوریه به رهبری هیئت تحریر الشام، عملیات گسترده ای را علیه مواضع دولت بشار اسد و جناح های مقاومت در این منطقه آغاز کرد. در 8 دسامبر، نیروهای مخالف توانستند حلب، دومین شهر بزرگ سوریه را تصرف کنند. سپس در 23 اسفند این نیروها وارد شدند شهر حمااین شهر چهارمین شهر بزرگ سوریه شد. پس از آن که ارتش عربی سوریه به رهبری بشار اسد خروج نیروهای خود را از مرکز شهر به حومه آن اعلام کرد.
تحولی چشمگیر در جنگ سوریه: پیشروی مخالفان در حماه و تغییر توازن قوا
این عملیات اولین حمله بزرگ نیروهای مخالف پس از توافق آتش بس در ادلب در سال 2019 بین روسیه و ترکیه است و تغییری بزرگ در موازنه قوا در جنگ داخلی سوریه تلقی می شود. با این حال، تصرف حماه یک پیروزی استراتژیک مهم برای مخالفان تلقی می شود دمشق این جایزه اصلی و هدف نهایی باقی می ماند. در ادامه، تحولات این عملیات گسترده که توسط مخالفان انجام شده باید به دقت رصد شود.
عملیاتی که توسط نیروهای مخالف تحت عنوان «حمله بازدارنده» انجام شد در واکنش به گلوله باران روزافزون توپخانه و موشک نیروهای دولتی اسد صورت گرفت. نیروهای دولت اسد و گروه های مقاومت با استفاده از ارتفاعات استراتژیک اطراف مناطق تحت کنترل مخالفان در شمال غرب سوریه، از توپ و موشک و زیرساخت های نظامی در استان ادلب را هدف قرار دادند. موفقیتهای مخالفان تاکنون ناشی از عوامل خارجی مانند کاهش حمایت حزبالله از دولت بشار اسد و هماهنگی داخلی بین نیروهای مخالف در سوریه است. استان ادلب و حلب همسایه بود
پیشروی مخالفان در استان حماه به طور قابل توجهی توازن قوا را به نفع آن تغییر داد. فروپاشی خطوط دفاعی دولت بشار اسد حاکی از شکست تاکتیکی و سردرگمی راهبردی گستردهتر در میان نیروهای تحت فرمان وی است. تصرف حلب توسط نیروهای مخالف یک دستاورد بزرگ است، اما ثبات کنترل بر حماه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا این شهر از نظر سیاسی و استراتژیک نقش اصلی را ایفا می کند.
اهمیت استراتژیک حماه؛ از پایگاه های نظامی تا مرکز ترانزیتی سوریه
حماه در مرکز سوریه و بین شهرهای مهم این کشور قرار دارد و به عنوان یک گره حیاتی برای کنترل خطوط تدارکاتی و راه های مواصلاتی در سراسر کشور به شمار می رود. این استان میزبان یکی از پایگاه های مهم هوایی نظامی است که ارتش عربی سوریه و متحدانش از جمله نیروهای روسیه از آن استفاده می کنند. این پایگاه نقش عمده ای در انجام حملات هوایی، عملیات شناسایی و پشتیبانی لجستیکی در طول جنگ داشت. علاوه بر این، شهر حماه و مناطق اطراف آن که اکنون در دست مخالفان است، دارای چندین پادگان نظامی و توپخانه است و به همین دلیل مرکز عملیاتی بسیار مهمی به شمار می رود.
پیشروی مخالفان به حماه و مناطق اطراف آن به طور جدی توانایی دولت بشار اسد برای مقابله با حملات مخالفان، بازپس گیری مناطق از دست رفته و دفاع از پایگاه های باقی مانده خود در مرکز سوریه را تضعیف خواهد کرد. کنترل این منطقه نه تنها نشان دهنده یک پیروزی نظامی، بلکه یک تغییر استراتژیک در روند جنگ داخلی سوریه به نفع مخالفان است. نیروهای مخالف احتمالا در گام بعدی به سمت جنوب حرکت کرده و به مسیر خود به سمت دمشق ادامه خواهند داد. اما پس از کنترل موفقیت آمیز حلب و حماه، این نیروها با چالش های جدیدی در حوزه نظامی، اجتماعی و دولتی مواجه خواهند شد.
مخالفان باید دستاوردهای خود را در استان حماه تثبیت کنند. این منطقه به ویژه برای حفظ اهرم نظامی و استراتژیک در برابر دولت اسد مهم است و هدف اول دولت احتمالاً معکوس کردن عملیات مخالفان است. چالشهای لجستیکی و عملیاتی، از جمله نیاز به تامین امنیت، ممکن است با مخالفان روبرو شود. اطلاعات منابع عمومی حاکی از آن است که نیروهای ارتش سوریه هنگام عقب نشینی از پایگاه های نظامی مقادیر زیادی تجهیزات و مهمات به جای گذاشته اند که ممکن است به پیشروی مخالفان کمک کند. با این حال، گسترش مناطق تحت کنترل مخالفان در استان حماه ممکن است به متفرق شدن نیروهای آن منجر شود و زمینه را برای ضدحمله های دولت فراهم کند.
ورود به حمص؛ آزمایش خطوط قرمز روسیه در سوریه
با حرکت مخالفان به سمت جنوب و ورود به استان حمص، چالش های جدیدی آشکار خواهد شد. حمص، سومین شهر بزرگ سوریه، به عنوان یک مرکز ترانزیت بزرگ عمل می کند و دمشق را به استان های شمالی و غربی، از جمله پایگاه های ساحلی دولت در لاذقیه و طرطوس، متصل می کند. مناطق میزبان پایگاه های نظامی روسیه. ورود به استان حمص مستلزم عبور از مناطقی با جمعیت علوی زیاد است که بسیاری از آنها حامیان سرسخت دولت اسد هستند. این موضوع چالشی برای اپوزیسیون در جلب حمایت محلی تلقی می شود. علاوه بر این، یک دهه درگیری بین شبه نظامیان حامی اسد و نیروهای مخالف در این استان منجر به ایجاد استحکامات دفاعی بیشتر شده است. حمص همچنین محل استقرار تعداد زیادی از نیروهای دولتی سوریه است که توسط شبه نظامیان متحد و حضور قابل توجه حزب الله حمایت می شود.
پیشروی مخالفان به سمت حمص خطوط قرمز روسیه را در سوریه آزمایش خواهد کرد. روسیه تاکنون به طور فعال در حمایت جدی برای تقویت بنیه دفاعی دولت اسد در مناطقی که به دست مخالفان افتاده است، مشارکت نداشته است. اگرچه مسکو برای مقابله با پیشروی های مخالفان در ادلب و حلب حملات هوایی انجام داد، اما مستقیماً در حماه مداخله نکرد. این محدودیت نشان دهنده محاسبات استراتژیک مسکو برای جلوگیری از گسترش بیش از حد درگیری های خود است. با این حال، روسیه به حفظ رژیم اسد که پایگاه اصلی آن در خاورمیانه است، متعهد است. گزارش ها حاکی از آن است که مسکو قول کمک های نظامی بیشتری به دمشق داده است. اگر شورشیان اکنون به سمت حمص پیشروی کنند، روسیه باید تصمیم بگیرد که خط قرمز خود را از کجا بکشد: جلوگیری از پیشروی در دمشق یا حفاظت از پایگاه های دریایی و هوایی اصلی خود در غرب سوریه.
لوح تحریر شام در حماه; تجربه ای جدید در حاکمیت و تعامل اجتماعی
نیروهای مخالف سوری در حماه و سایر مناطق تحت کنترل خود با چالش های بزرگی روبرو هستند. یکی از مسائل مهم تنوع ایدئولوژیک در میان گروه های مخالف است که در دهه گذشته ایجاد یک ساختار دولتی منسجم را برای آنها دشوار کرده است. این عدم انسجام منجر به درگیری های داخلی و کاهش توانایی کلی آنها در حکومت شده است. اما به نظر می رسد در حما، مخالفان رویکرد متفاوتی در پیش گرفته اند. تحت رهبری هیئت تحریر الشام، نیروهای شرکت کننده در عملیات علیه دولت اسد نظم بیشتری را در رفتار نظامی، کنترل زیرساخت های غیرنظامی و تعامل با جوامع اقلیت نشان دادند.
بیانیه های رهبران مخالف که بر حفاظت از غیرنظامیان و میراث فرهنگی سوریه تاکید می کنند. این رویکردی است که تلاشی برای کسب مشروعیت محلی و شاید بین المللی تلقی می شود. این رویکرد ناشی از تجربه هیئت تحریر الشام در استان ادلب است. این گروه توانست کنترل خود را از طریق ترکیبی از سلطه نظامی، ایجاد ساختارهای حکومت محلی و تمرکز بر روابط اجتماعی از جمله برخورد با اقلیت ها حفظ کند.
توسعه هیئت تحریر الشام; از تفکر جهادی تا عمل گرایی در حکومت داری
اگرچه هیئت تحریر الشام قبلاً به عنوان بخشی از القاعده شناخته می شد، اما اکنون یک گروه متمرکز محلی است که ایدئولوژی جهادی فراملی القاعده را کنار گذاشته است. این سازمان در حال حاضر نیروی اصلی مبارزه با داعش و القاعده در شمال غرب سوریه محسوب می شود. با این حال، هیئت تحریر الشام به دلیل فعالیت های گذشته خود که شامل اقدامات افراطی و نظامی گری بوده و از سوی ایالات متحده و سازمان ملل به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی شده است، همچنان بحث برانگیز است. این وضعیت چالش هایی را برای تعامل دولت های خارجی با این گروه ایجاد کرده است.
تحریر الشام اخیراً اعلام کرد که بار دیگر آماده انحلال خود است و قصد دارد با سایر شرکای محلی برای ایجاد یک ساختار حکومتی دموکراتیک همکاری کند. به نظر می رسد این اقدام نشان دهنده عمل گرایی این گروه علیه اتحادیه اروپا و آمریکا باشد. همچنین گزارشهایی حاکی از آن است که هیئت تحریر الشام از طریق دیپلماتها با پایتختهای مختلف اروپایی تماس گرفته و آمادگی خود را برای همکاری برای بازگشت امن آوارگان سوری از اروپا اعلام کرده است.
کنترل دو شهر بزرگ سوریه حلب و حماه و پیشروی به سمت حمص فرصت ها و چالش های جدیدی را برای مخالفان ایجاد کرده است. حلب یکی از دو پایتخت سوریه است و بیش از چهار میلیون نفر جمعیت دارد. جمعیت حماه بیش از یک میلیون نفر است. برخلاف ادلب که برای مدت طولانی تحت کنترل مخالفان بود، این مناطق جدید شامل جوامع مذهبی، فرهنگی و قومی متنوع تری است. مخالفان باید به سرعت خود را با این چالش های جدید وفق دهند. اگر مخالفان بتوانند در حلب و حماه حکمرانی موفقی داشته باشند، این موفقیت می تواند نشان دهنده توانایی آنها در اداره دمشق و در نهایت بر تمام سوریه باشد. جهان ناظر این تحولات است.