نخستین انتخابات در ایران کی برگزار شد؟

اولین قانون اساسی که برای انتخابات مجلس شورای ملی تنظیم شد دارای نقص هایی بود که بعداً اصلاح شد و به عنوان متمم به قانون اساسی اضافه شد.

به گزارش تارنمای همشهری آنلاین، تاریخ برگزاری اولین انتخابات در ایران به دوران مشروطه و سال 1285 برمی گردد، هرچند اولین مجلس شورای ملی پایان خوبی نداشت و یک سال پس از تأسیس تعطیل شد، اما اولین گام در راه دموکراسی بود. در ایران با برگزاری انتخابات گرفته شد.

در گفت و گو با داریوش شهبازی از پژوهشگاه تهران، به شرایطی پرداختیم که 118 سال پیش برای نمایندگان مجلس و رای دهندگان تعیین شد.

روزی که مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را امضا کرد و مجلس را در 23 مرداد 1285 تشکیل داد، فهرست انتخابات باید تنظیم می شد. داریوش شهبازی، پژو تهران درباره فهرست اول مجلس شورای ملی می گوید: «مشیرالدوله، مشاور صدراعظم، مسئول تشکیل گروهی برای تهیه فهرست انتخاباتی بود. بنابراین رهبران مشروطه در مدرسه نظمیه گرد هم می آیند و بحث را آغاز می کنند. مارشال ایالتی به نمایندگی از دولت صحبت می کند و از طرف مردم برای دفاع از حقوق مردم و قانون اساسی صحبت می کند. البته این جلسه چند روزی به طول انجامید و در 5 مرداد 1285 در مدرسه نظام برگزار شد و پس از 13 روز فهرست انتخابات تنظیم شد و در 25 شهریور شاه فهرستی مشتمل بر 32 ماده را امضا کرد. وی افزود: کمتر از یک ماه بعد در 14 مهر 1285 مجلس شورای ملی در ایران پس از رای گیری و برگزاری انتخابات بازگشایی شد.

شادی مردم تهران از برگزاری انتخابات

تدوین قانون اساسی به مشروطه خواهان نشان داد که تلاش آنها و حمایت مردم برای اجرای دموکراسی موفق بوده است. داریوش شهبازی با اشاره به اسناد تاریخی به جا مانده از آن روزها می گوید: «تدوین مشروطه در دوران استبداد قاجاریه مایه خرسندی و شادمانی مردم ناظم الاسلام کرمانی از مشروطه خواهان آن دوره شد می گوید: دیشب، یعنی شبی که این قانون اساسی تصویب شد، «مردم خیابان های تهران را روشن کردند و بسیار خوشحال شدند، این اتفاق باعث خوشحالی مردم و مشروطه خواهان شد». البته روحانیت تجددخواه و مشروطه خواهان کمک زیادی به این جنبش کردند. آشنایی با قانون اساسی و ایده های جدید مطرح شده، اما مفهوم قانون گذاری به کندی و ضعیف خود را تثبیت کرد.

گردهمایی ملی

اولین قانون اساسی ایران

نما یا اولین قانون اساسی ایران چگونه تدوین شد؟ شهبازی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «قانون اساسی ترجمه متونی از فرانسه، بلژیک، بلغارستان و غیره بود و پس از آن اصلاحاتی در آن صورت گرفت، اما در قانون اساسی به مذهب رسمی اشاره نشد مقرراتی در متمم قانون اساسی اضافه شد این دیدگاه سلطنتی در دوران مشروطیت شکسته شد و در ابتدا مجلس را خانه الظفر یا عدل المظفر نامیدند. دین شاه مجلس قانونگذاری را پذیرفت و مردم به احترام او و برای جلب رضایت او این نام را برگزیدند و اولین رئیس شورا «مرتضی قلی خان هدایت» ابن مخبردوله بود و اولین جلسه عمومی شورا در تاریخ تشکیل شد. 14 مهر 1285.

ایران در برگزاری انتخابات پیشگام است

ایران با تصویب قانون اساسی وارد مرحله جدیدی می شود، هرچند هنوز تا رسیدن به شرایط مناسب فاصله دارد. شهبازی می گوید: باید توجه داشت که ایران از بسیاری از کشورهای همسایه پیشرفته تر بود. مجلس پس از 50 سال در پاکستان تشکیل شد و 41 سال پس از مجلس ایران، ژاپن صاحب مجلس شد. پس از 14 سال ایران و 13 سال هند، ترکیه صاحب مجلس شد. مجلس ایران از 3 گروه تشکیل شده است. گروه اول خودکامگان بودند و شاهزادگان، زمین داران و اعیان قاجار را شامل می شد. این گروه از نظر تعداد کم بودند و به ندرت در مذاکرات مجلس شرکت می کردند. گروه دوم لیبرال ها بودند که طیفی از روشنفکران را دربرمی گرفت. حسن تقی زاده و یحیی میرزایی اسکندری از سرکردگان این گروه بودند. گروه سوم میانه روها بازاریان و بازرگانان بودند. رهبری این گروه را افرادی چون محمدعلی شلفوروش و امین الضرب بر عهده داشتند. این تیم توسط آیت الله سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی حمایت می شد.

اولین انتخابات در ایران

چه افرادی حق رای داشتند؟

اولین انتخابات زمانی برگزار شد که همه مردم حق رای نداشتند. کارگران، زنان، کارآموزان، دهقانان و روستاییان نمی توانستند رای دهند. انتخابات در یک مرحله در تهران و در سایر ایالت ها در دو مرحله برگزار شد. در این قانون اساسی شش گروه و طبقات حق رای داشتند. طبق قانون انتخابات 1364، طبقات شاهزادگان و قاجارها، طلاب و طلاب، اعیان و اعیان، تجار صاحب شغل، زمین داران بزرگ (که اموالشان هزار تومان به بالا است)، صنعتگران، مغازه داران و کارگران. بازرگانان کرسی های انتخاباتی داشتند. کارفرمایان کوچک و کم ارزش مانند باربرها و شتررانان صندلی نداشتند. تهران 60 نماینده داشت نسبت به کل ایران که می توانست 96 نفر را به مجلس بفرستد. طبق قانون انتخابات مجلس شورای ملی مصوب 1364، نمایندگان باید تحصیل کرده، فارسی صحبت کنند، سابقه کیفری نداشته باشند، مسلمان باشند و به پادشاه و مردم وفادار باشند. همچنین طبق قانون قرار بود هر دو سال یکبار انتخابات مجلس برگزار شود. هر نماینده باید در این دو سال وظایف نمایندگی را انجام دهد و از مصونیت قضایی برخوردار باشد.

جمعی از نمایندگان اولین دوره مجلس شورای ملی

کارنامه مجلس شورای ملی اول

اصلاح قانون اساسی، قانون انجمن های ایالتی و منطقه ای، قانون شهرداری ها و قانون مطبوعات از جمله مصوبات اولین مجلس نمایندگان بود. مجلس اول از 14 مهر 1285 به طول انجامید تا اینکه مجلس در زمان محمدعلی شاه تعطیل شد و سرانجام به دستور محمدعلی شاه و توسط لیاخوف در 2 تیر 1287 تعطیل شد و پس از یک سال تعطیلی، شاه تسلیم شد. به مشروطه خواهان تبدیل شد و به مجلس مردمی تبدیل شد. در مجلس دوم تعداد نمایندگان تهران از 60 نفر به 15 نفر کاهش یافت.

برگزاری اولین انتخابات و صندوق رای