از کمبود دارو تا فرار متخصصان؛ در مصر چه خبر است؟

بعدی-حسام الحمالاوی؛ او روزنامه نگار و فعال اجتماعی مصری است. او عضو سازمان سوسیالیست انقلابی و عضو مرکز مطالعات سوسیالیستی است. الحمالاوی یکی از اعضای کلیدی جنبش کفایه بود، یک جنبش مردمی مصر که در سال 2004 راه اندازی شد و تظاهرات علیه رژیم مبارک را در سال های منتهی به انقلاب 2011 مصر سازماندهی کرد یکی از اولین شرکت کنندگان و سازمان دهندگان انقلاب مصر که در 25 ژانویه 2011 آغاز شد. الحمالاوی معتقد است که سرنگونی مبارک در اوایل سال 2002 زمانی آغاز شد که شورش های طرفدار فلسطین در اطراف دانشگاه قاهره توسط نیروهای امنیتی روبرو شد و تظاهرکنندگان شعار دادند: “حسنی”. مبارک درست مثل آریل شارون است.”

بر اساس آنچه روزنامه میدل ایست آی به نقل از همه در یک گفته است. ده سال از زمانی که عبدالفتاح السیسی ریاست جمهوری پرجمعیت ترین کشور جهان عرب را بر عهده گرفت می گذرد. سیسی سوار بر موج ترس جمعی در جامعه آشفته مصر است و در تابستان سرنوشت ساز 2013 علیه محمد مرسی، اولین رئیس جمهور منتخب دموکراتیک کشور که از طریق سازوکار انتخاباتی به قدرت رسید، با میل به ثبات در میان طبقات متوسط ​​و بالا بازی می کند. اقدام به کودتا کرد. سیسی به مصریان وعده امنیت و رفاه اقتصادی در قالب «جمهوری جدید» داد.

با این حال، او در وعده های خود شکست خورد. جمهوری جدید که فقط در سرکوب جنبش های اعتراضی و همه اشکال مخالفت موفق بود، عواقب فاجعه باری در سراسر مصر داشت. بدهی خارجی مصر در سال 2023 به رکورد 165 میلیارد دلار رسید. این در حالی است که با به قدرت رسیدن سیسی در سال 2014، بدهی خارجی مصر 42 میلیارد دلار بود. در طول آن دهه، مصر ملزم به بازپرداخت بیش از 132 میلیارد دلار بدهی خارجی بود.

ارزش پول ملی مصر کاهش یافت. بر اساس داده های دولت، از سال 2016، قیمت دلار آمریکا 462 درصد در برابر پوند مصر افزایش یافته است و نرخ تورم در مناطق شهری در مصر به 35.7 درصد رسیده است. کیفیت زندگی بخش بزرگی از جامعه مصر به شدت بدتر شده است. دولت مصر انتشار آمار نرخ فقر را در دسامبر 2020 متوقف کرد.

نرخ افزایش قیمت مواد غذایی در سال گذشته به 72 درصد رسید که عواقب بدی برای خانواده های مصری از جمله بسیاری از آنها که قادر به خرید سبزیجات و گوشت تازه نیستند، در پی داشت. قطع برق در سراسر مصر به یک واقعیت روزمره تبدیل شده است. رویترز این مورد را «سمبلی از ناراحتی پس از یک دهه ظهور سیسی» گزارش کرد.

هزینه های دولت در بخش سلامت که بین سال های 2014 تا 2015 به 1.7 درصد از تولید ناخالص داخلی رسید، بین سال های 2023 تا 2024 به 1.4 درصد کاهش یافت. کمبود داروهای ضروری و تجهیزات پزشکی مزمن شده است. پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مملو از پست‌های کاربران ناامید هستند که در حال جستجوی داروهایی هستند که نمی‌توانند در داروخانه‌ها پیدا کنند.

مهاجرت دسته جمعی

نتایج یک مطالعه انجام شده تا سال 2019 نشان داد که حداقل 62 درصد از پزشکان مصری به دلیل نامشخص بودن شرایط کاری از مشاغل دولتی خود استعفا داده یا کشور را ترک کرده اند. بر اساس داده های رسمی، تعداد دانشمندان مصری که مدرک دکترا را از دانشگاه های داخلی و بین المللی دریافت کرده اند در سال 2021 نسبت به سال 2009، 73 درصد کاهش یافته است. بین سال های 2023 تا 2024، هزینه های دولت مصر برای آموزش تنها 1.9 درصد از تولید ناخالص داخلی بوده است. کمتر از میانگین جهانی و هزینه متوسط ​​در کشورهای با درآمد متوسط.

مصری ها به صورت گسترده کشور خود را ترک می کنند. در سال 2013، آمار رسمی اعلام کرد که تعداد مصری های خارج از کشور کمی بیش از شش میلیون نفر است. این تعداد در سال 2021 تقریباً دو برابر شد و به بیش از 11 میلیون نفر رسید. هزاران شهروند مصری بین سال های 2021 تا 2023 به کشورهای اروپایی درخواست پناهندگی دادند و تعداد درخواست های پناهندگی مصری ها در کشورهای دیگر چهار برابر شد و به بیش از 26500 مورد رسید. دولت مصر برای بقای خود روی هیچ نوع اتحاد طبقاتی گسترده سرمایه گذاری نکرده است. تنها قرارداد اجتماعی موجود بین دولت مصر و مردم سرکوب بیهوده است.

تا پایان سال 2022، بزرگترین حامیان سیسی، دولت های امارات متحده عربی و عربستان سعودی، به طور فزاینده ای از اشتباهات اقتصادی و سوء مدیریت منابع او نگران شده بودند. درخواست کمک های مالی از سوی اهداکنندگان بین المللی با یک سری پیامدها، از جمله کاهش ارزش پول ملی مصر، ریاضت اقتصادی، و یک موضوع خطرناک تر برای رژیم همراه بود: خصوصی سازی و لغو شرکت های نظامی فعال در اقتصاد غیرنظامی. یکی از امتیازاتی که برای مدت طولانی در اختیار آنها بود، دستکاری بازار آزاد بود.

سیسی در نوامبر 2022 اعلام کرد که سهام دو شرکت نظامی، یک شرکت تولید بنزین و یک شرکت تولید آب معدنی را در بورس عرضه خواهد کرد. چند ماه بعد، مصطفی مدبولی، نخست وزیر، فهرست ده شرکت نظامی دیگر را در بورس اوراق بهادار اعلام کرد. در تابستان 2023، سیسی قانونی را برای پایان دادن به معافیت های مالیاتی برای فعالیت های اقتصادی دولت امضا کرد، اما تا سال 2024، هیچ شرکت نظامی خصوصی نشده بود. معافیت‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاری‌های تجاری نظامی همچنان اعمال می‌شود، زیرا قانون جدید استثنایی برای فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با «امنیت ملی» در نظر گرفته است که به راحتی می‌تواند به عنوان هر چیزی مرتبط با ارتش تفسیر شود.

گزینه های محدود

با وجود ناکارآمدی او، بی میلی سیسی برای مهار امپراتوری تجاری- نظامی خود قابل درک است. در این مرحله افسران ارتش سرکوبگر دلیل ثبات دولت سیسی هستند و تنها منطقه ای هستند که به سیسی وفادار می مانند. در ازای وفاداری ارتش، سیسی به آنها اجازه داد تا سازمان های دولتی و بخش هایی از اقتصاد را به نفع خود مصادره کنند. در نتیجه، کاهش مزایای مادی و مالی ارتش می تواند برای سیسی خودکشی باشد. سیسی اگر بخواهد در قدرت بماند گزینه های بسیار محدودی دارد. او احتمالاً همچنان از فراخوان‌ها برای اصلاح مجتمع نظامی-اقتصادی طفره می‌رود یا به مانورهایی مانند فروش شرکت‌های نظامی به سرمایه‌گذاران خصوصی که سنگرهای ارتش هستند متوسل می‌شود. آغاز جنگ غزه در اکتبر 2023 نشان داد که قاهره همچنان در سیاست منطقه ای نقش دارد نه به دلیل قدرت نرم یا سخت، بلکه به دلیل نزدیکی جغرافیایی آن به درگیری و مهمتر از آن، به دلیل اینکه برای شکست بسیار بزرگ است.

صندوق بین المللی پول، بانک جهانی، اتحادیه اروپا و امارات متحده عربی که نگران بی ثباتی بیشتر منطقه هستند، عجله کردند تا 50 میلیارد دلار برای نجات نظام سیاسی تا مارس گذشته اختصاص دهند. با این حال، به نظر نمی رسد که این سیل عرضه پول، مدل اقتصادی جمهوری دوم مصر را تغییر داده باشد. گسترش پایتخت اداری جدید اعلام شد و شرکت های نظامی طبق معمول به کار خود ادامه دادند. به نوبه خود، کوه های بدهی اتحادی قوی بین ارتش و سرمایه بین المللی ایجاد کرد و سرمایه بین المللی را بر آن داشت تا برای بقای رژیم سیسی سرمایه گذاری کند. حمام خونی که رژیم سیسی پس از کودتای 2013 به راه انداخت، در سرکوب انقلاب و نابودی همه سازمان‌های فعالی که می‌توانستند بسیج را در خیابان شروع کنند یا حفظ کنند، مؤثر بود. تضاد آشکاری بین خشم جوشان مردم مصر نسبت به غزه و تقریباً عدم ابراز خشم از سوی دولت آن کشور، وضعیتی بی‌سابقه در تاریخ معاصر مصر دیده می‌شود.

احیای مخالفان

بین سال‌های 2019 تا 2020، تظاهرات ضد دولتی در چندین شهر مصر آغاز شد، اما توسط دولت با استفاده از قهوه اجباری و دستگیری‌های دسته‌جمعی سرکوب شد. نبود شبکه های سازمان یافته دلیل اصلی ناتوانی این گونه اعتراضات در هماهنگی، تشدید و بیان آلترناتیو سیاسی بود. سیسی به خوبی از این موضوع آگاه است و سطح بالای سرکوب باعث شده است که سازمان های منحل شده نتوانند خود را سازماندهی کنند، اما این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت؟

در دسامبر 2022، وکلا بر رهبری اتحادیه خود فشار آوردند تا از هزاران تظاهرات در قاهره و جاهای دیگر علیه سیستم جدید صورتحساب الکترونیکی پیشنهاد شده توسط وزارت دارایی حمایت کنند. یک ماه بعد، آنها یک اعتصاب سراسری را در همبستگی با شش همکار بازداشت شده خود ترتیب دادند. بازداشت شدگان ظرف چند روز آزاد شدند. دو ماه بعد، در مارس 2023، رئیس کمیته سندیکای روزنامه نگاران مصر و یک فعال سیاسی چپ در انتخابات آن اتحادیه پیروز شدند. نامزدهای مستقل چهار کرسی از شش کرسی رقابتی هیئت مدیره را به دست آوردند که نتیجه آن چیزی است که یکی از ناظران آن را “اولین شکست سیاسی رژیم در یک دهه” توصیف کرد.

مصر به رهبری سیسی ممکن است وارد یک جنگ داخلی شود

رژیم تحت رهبری سیسی در تلاش های اخیر برای برکناری طارق النبراوی، رئیس سندیکای مهندسین شکست خورد که به هیچ وجه یک شخصیت افراطی محسوب نمی شود، اما او تلاش می کند دخالت نهادهای امنیتی در انتخابات اتحادیه را محدود کند. بهبود آهسته اپوزیسیون در اتحادیه های کارگری با افزایش تعداد اعتصابات پراکنده همراه بوده است که عمدتاً ناشی از تقاضا برای افزایش دستمزدها در بحبوحه افزایش تورم است. با این حال، بسیاری از سازمان دهندگان کهنه کار جنبش کارگری مصر در سرکوب پس از کودتا بازنشسته شده، جان خود را از دست داده یا هدف قرار گرفته اند. غیبت آنها و اتحادیه های مستقل و شبکه های فعالی که در جریان کمپین های قبل از کودتا شکل گرفتند، اکنون به شدت احساس می شود. جنبش‌های کنونی در حوزه صنعتی با کمبود نیروی کارآزموده و نبود شبکه همبستگی لازم برای پیوند مبارزات با یکدیگر مواجه هستند.

با یا بدون مخالفت سازمان یافته، ناآرامی اجتماعی اجتناب ناپذیر است زیرا سیاست های اقتصادی مصر شکست خورده است. رژیم فاقد هرگونه وحدت طبقاتی گسترده برای بقای خود است. تنها قرارداد اجتماعی نانوشته بین رژیم و مردم مصر سرکوب مردم در ازای دریافت هیچ چیزی از سوی دولت است. این فرمول سمی ممکن است جمهوری جدید را قادر سازد تا ده سال زنده بماند، اما در صورت فروپاشی جامعه یا قطع جریان پول خارجی به دولت، آن را در برابر انفجارهای سیاسی و اجتماعی آسیب پذیر کرد.