فلسفه «تام و جری»؛ از زنِ سطحی تا مردِ سمّی

قبل از شروع روش‌های آموزشی رسمی مانند مدرسه، این رسانه‌ها هستند که نقش اصلی را در آموزش کودکان دارند. اما در حوزه رسانه، کارتون یکی از جذاب ترین و مهم ترین زمینه های یادگیری کودکان است.

به گزارش فرادید، «تام و جری» یکی از معروف ترین کارتون های دنیاست که احتمالا هر کدام از ما در کودکی چندین بار آن را تماشا کرده ایم. این نشان می دهد که نیاز به ارزیابی انتقادی از این گونه نقاشی ها وجود دارد، زیرا آنها عناصر اساسی در سال های اولیه اجتماعی شدن کودکان هستند.

خشونت در تام و جری

یکی از اولین عناصری که در این کارتون ظاهر می شود خشونت افراطی است. این روی مخاطب که در درجه اول کودکان هستند تأثیر می گذارد. برخی از محققان معتقدند بازی ها و کارتون هایی مانند «تام و جری» می تواند باعث رشد کودکان با ذهنیت خشونت آمیز شود. بر اساس این دیدگاه، وقتی کودکان دائماً در معرض خشونت شدید قرار می گیرند، احساس واقعیت را از دست می دهند و خشونت را راهی برای «بازی» می دانند. در حالی که تام و جری همچنان به همدیگر ضربه می زنند، هیچ یک از آنها آسیب جدی نمی بینند.

این رابطه را می توان با استفاده از نظریه نشانه شناسی فردیناند دو سوسور، به ویژه مفاهیم «دال و مدلول» تحلیل کرد. در نشانه شناسی سوسور، مفهوم «دال» به معنای ایده ای است که می تواند به شکل تصویر، بازنمایی و … باشد و مدلول به معنای مفهوم متناظری است که پس از مواجهه با دال در ذهن پدید می آید.

وقتی این تقسیم‌بندی را در مورد تام و جری به کار می‌بریم، صحنه‌های خشونت‌آمیز را می‌توان به عنوان دال و تعابیر «بی دردسر» که با دیدن این صحنه‌ها به‌عنوان مدلول به ذهن خطور کرد، در نظر گرفت. بنابراین معنایی که کارتون در اینجا ایجاد می کند «خشونت به مثابه شوخی» است و بچه ها آن را «عدم عواقب جدی خشونت» ترجمه می کنند.

تحلیل شخصی

بالا می رود مردانگی سمی

برای درک عمیق‌تر تأثیرات تام و جری، تحلیل شخصیت‌ها نیز می‌تواند به ما دانش بیشتری بدهد. اسپایک (سگ نگهبان)، یکی از شخصیت های اصلی این کارتون، بسیار تهاجمی است و اغلب با خشونت رفتار می کند. او معمولاً با استفاده از زور بر دیگران غلبه می کند.

برای تحلیل شخصیت اسپایک می توان از نظریه «مردانگی هژمونیک» ریون کانل استفاده کرد. مردانگی هژمونیک به ویژگی های مردانه ایده آلی اطلاق می شود که برتری مرد را نه تنها بر زنان، بلکه بر مردانی که فاقد چنین ویژگی هایی هستند، مشروعیت می بخشد. اسپایک شخصیتی عضلانی و سلطه جو دارد که به او اجازه می دهد بر تام و جری غلبه کند زیرا شخصیت ها و ساختارهای مشابهی ندارند. این تسلط خشونت آمیز نکته ای است که کارتون های تام و جری را مشروع و طبیعی جلوه می دهد، صرفاً به این دلیل که اسپایک ماهیچه های قوی تری نسبت به دو شخصیت دیگر دارد.

این را می توان یک تعبیر «سمی» از مردانگی دانست که از طریق این کارتون در ذهن کودکان جا افتاده است. سمیت این تعبیر این است که استفاده و نمایش نیروی فیزیکی برای کنترل دیگران را موجه و مطلوب نشان می دهد.

Toodles; زنانگی سطحی و منفعل

دو شخصیت زن نسبتا پرتکرار در این کارتون وجود دارد. یکی Toodles و دیگری Mommy in Shows. تودلز تا حدودی عاشق است. او خز سفیدی دارد، روبانی به گردنش می‌بندد و عموماً به‌عنوان یک گربه‌زن دوست‌داشتنی شناخته می‌شود. در عین حال، او اغلب صحبت نمی کند و هیچ حرکت خاصی انجام نمی دهد.

بنابراین، شخصیت تودلز را می توان از طریق مفهوم «نگاه مرد» که در نظریه فمینیستی به معنای «نشان دادن زنان از دیدگاه مردانه» است، تحلیل کرد. نمایشی که زنان را صرفاً برای لذت بردن بیننده مرد به عنوان ابژه جنسی به تصویر می کشد. Toodles همیشه به شیوه ای بیش از حد جنسی ترسیم شده است: لب های قرمز گیلاسی، مژه های اغوا کننده، و یک راه رفتن آهسته تحریک آمیز که باعث می شود چشم های تام از حدقه بیرون بزند.

برخی معتقدند این گونه توصیفات رسانه ای بازتاب عدم تعادل جنسیتی در جامعه است که به دو گروه «مردان فعال» و «زنان منفعل» تقسیم می شود. به نظر می رسد شخصیت های زن فقط برای «نگاه کردن» خلق شده اند. به عبارت دیگر، زنان به خودی خود چهره های مهمی نیستند، بلکه تنها از دید مردان تعریف می شوند. به عنوان مثال، شخصیت تودلز تنها با اشتیاق و عشق تام به او تعریف می شود.

محدود کردن Toodles به نگاه مردانه در این کارتون، شخصیت‌های زن را به نقش‌های جنسیتی تقلیل می‌دهد، انتظارات جنسیتی ایجاد می‌کند و کسانی که به این انتظارات پایبند نیستند را به حاشیه می‌اندازد. این بازنمایی از زنانگی این ایده را در کودکان القا می کند که زن ایده آل موجودی منفی است که اگر زیبایی خاصی نداشته باشد ارزش دیگری ندارد.

مامی در کفش؛ کلیشه های نژادی

دومین شخصیت زن این کارتون Mami To Shows است. یک زن سیاهپوست میانسال خانه را اداره می کند و همیشه رفتاری سختگیرانه و خشن نسبت به تام دارد. شخصیت او بر اساس کلیشه های نژادی نوشته شده و این کلیشه ها را تقویت می کند. یک کلیشه، همانطور که توسط نظریه بازنمایی استوارت هال تعریف شده است، “ایده ای از پیش ساخته شده درباره یک فرد بر اساس عواملی مانند فرهنگ، نژاد، گرایش جنسی، سن، جنسیت یا ظاهر است.” سه کلیشه اصلی موجود در شخصیت مامی در نمایش ها عبارتند از:

1. شخصیت Mami-to-Shoes بدنی سنگین و خرس مانند با سینه ها و باسن های اغراق آمیز دارد. این تصویر این کلیشه نادرست را تغذیه می کند که زنان رنگین پوست بدنی غیرانسانی و غیر طبیعی دارند.

2. اغلب پیش بند می پوشد که نشان دهنده وضعیت اقتصادی پایین و نقش او به عنوان خدمتکار است. کلیشه ای که یادآور دوران برده داری در آمریکاست. در واقع به دلیل این نوع نمایش، شخصیت Mommy in the Shows در دهه 1950 پس از اعتراض گروه های سیاه پوست از کارتون تام و جری حذف شد. با این حال، اپیزودهای تولید شده در حضور او هنوز در سراسر جهان دیده می شوند و بنابراین تأثیرگذار باقی می مانند.

3. Mommy in Shoes به طور لفظی به تام بدرفتاری می کند، او را مورد ضرب و شتم فیزیکی قرار می دهد و نیازهای اولیه او را نادیده می گیرد (مثلاً با خودداری از غذا به عنوان تنبیه). این یک کلیشه است که افراد غیر سفیدپوست و غیر غربی را کمتر باهوش، خشن و پرخاشگر نشان می دهد.

نتیجه

تام و جری بدون شک یکی از معروف ترین کارتون هایی است که هر یک از ما در کودکی یا حتی بزرگسالی آن را تماشا کرده ایم. هر قسمت از این مجموعه کارتونی برای ما فراموش نشدنی بوده و هر کدام را شاید بیش از چند بار دیده باشیم.

اما نکته اینجاست که اگر تام و جری اینقدر محبوب و خوش ساخت نبودند، احتمالاً ویژگی های منفی آن چندان اهمیتی نداشت. مهم نیست که یک تأثیر چقدر قوی و جذاب باشد، تأثیرات منفی آن می تواند عمیق تر و ماندگارتر باشد. بنابراین، اگر می‌خواهیم به جنبه‌های عمیق‌تر و ظریف‌تر تربیت فرزندانمان اهمیت دهیم، باید همیشه از تأثیرات «بدتر» رسانه‌ها از طریق محصولات «بهتر» خود آگاه باشیم.