فردریش نیچه؛ فیلسوف متفاوتی که «رنج» را ستایش می‌کرد

بسیاری از فلسفه ها بر این فرض استوارند که رنج بد است. به عنوان مثال، هدف نهایی بودیسم، همانطور که قبلاً در توضیح تمثیل «تیر مسموم» ذکر شد، پایان دادن به رنج شخصی از طریق پذیرش رنج و روشنگری نسبت به وجود خود است.

از سوی دیگر فرادید معتقد است که فیلسوفان رواقی با استفاده از عقلانیت و توجه به مبانی فلسفی و نظری سعی در غلبه بر رنج دارند.

اما فردریش نیچه فیلسوف قرن نوزدهم معتقد بود که این رویکردها اشتباه است: ما باید با رنج کنار بیاییم. نه به عنوان چیزی که باید پشت سر گذاشت، نه به عنوان یک اشتباه که می توان آن را اصلاح کرد، بلکه با تأیید آن به عنوان بخشی ضروری و جدایی ناپذیر از یک زندگی کامل.

در واقع، در حالی که رواقی ها سعی می کنند ما را از رنج به عنوان چیزی «غیرمنطقی» خلاص کنند و بودا می خواهد ما را از چرخه خواسته ها و خواسته هایی که باعث رنج می شوند (و در نتیجه فرار از رنج) رهایی بخشد، نیچه معتقد است که رنج را می توان به عنوان یک چیز در نظر گرفت. حالت رنج واکنشی واقعی و قابل درک به زندگی در دنیایی بدون نظم و هدف.

در واقع به نظر او «عظمت» بدون رنج ممکن نیست. نیچه در کتاب خود دانش شاد (1882) می گوید:

“زندگی بهترین و پربارترین مردم و ملت ها را در نظر بگیرید و از خود بپرسید، آیا درختی که قرار است به ارتفاعی باشکوه برسد می تواند بدون هوای بد و طوفان رشد کند؟” آیا بدبختی و مقاومت بیرونی و انواع کینه و حسادت و لجاجت و بی اعتمادی و ظلم و طمع و خشونت از جمله شرایط مساعدی نیست که بدون آن رشد و عظمت حتی در عرصه فضیلت به ندرت امکان پذیر است؟

نیچه در بستر بیماری

همچنین نیچه با تأمل در نقش رنج در زندگی خود در مقاله خود با عنوان «نیچه علیه واگنر» نوشت:

«در رابطه با بیماری همیشگی‌ام، آیا بیش از سلامتی خود مدیون آن نیستم؟ [از سلامت بدنی]من مدیون این بیماری هستم [..]من نیز فلسفه خود را مدیون آن هستم.»

اگر چیزهایی در زندگی ما وجود دارد که برای آنها ارزش قائل هستیم، نیچه می خواهد ما بفهمیم که نمی توانیم برای آن چیزها ارزش قائل شویم، بدون اینکه قدر همه چیزهایی را که آنها را به وجود آورده اند، بدانیم. بدون رنج ما نمی توانستیم هیچ یک از چیزهای شادی آور در زندگی خود داشته باشیم. او در یادداشت های خود می نویسد که «بله گفتن» به دوست داشتن حتی یک لحظه از زندگی به این معنی است که ما باید همه آن را دوست داشته باشیم، زیرا آن یک لحظه بدون کل وجود نخواهد داشت:

«فرض کنید ما برای یک لحظه هستیم [از زندگی خودمان]گفتیم «بله»؛ در این صورت، نه فقط به تمام وجود خود، بلکه به همه هستی بله گفتیم. زیرا هیچ چیز به اختیار خود به وجود نمی آید، نه در ما و نه در چیزهای دیگر. اگر روح ما یک بار می لرزید و با صدای شادی زنگ می زد، تمام ابدیت برای ایجاد آن یک رویداد ضروری بود. و در آن لحظه که گفتیم بله، تمام ابدیت پذیرفته، موجه و تایید شد.

به عبارت دیگر، خوشبختی به تنهایی وجود ندارد و عظمت بدون رنج به دست نمی آید. اگر می خواهیم زندگی را تأیید کنیم، باید همه آن را تأیید کنیم. با همه ایرادات و مشکلاتش. نیچه در کتاب «دانش شاد» می گوید:

“درد بزرگ به تنهایی رهایی بخش نهایی روح است… من شک دارم که چنین دردی ما را “بهتر” کند، اما مطمئن هستم که ما را “عمیق تر” می کند.

بنابراین، اگرچه رنج خوشایند نیست، اما نوعی «خرد غم انگیز» به ما می دهد. در واقع، به گفته نیچه، ارزش شخصیت یک فرد را می توان با میزان حقیقتی که او می تواند تحمل کند، سنجید. او در کتاب «مرد اکنون» می‌نویسد:

فرمول من برای سنجش عظمت یک انسان، سرنوشت است: اینکه کسی نمی خواهد چیزی متفاوت باشد، نه در آینده، نه در گذشته و نه در ابدیت، او نه تنها باید بتواند آنچه را که لازم است تحمل کند، بلکه باید بتواند او را دوست دارد.

نیچه این عقاید را بیشتر در دکترین «بازگشت ابدی» خود بسط می دهد. با این ایده، نیچه ما را به سبک زندگی دعوت می کند که آرزو می کنیم بارها و بارها همان زندگی را داشته باشیم. هر دلشکستگی، هر شادی، هر روز طولانی کسالت و… بی پایان و برای همیشه زندگی کنیم.

در واقع، تنها زمانی که بتوانیم به «بازگشت ابدی» بله بگوییم، می‌توانیم واقعاً به چالش عشق به سرنوشت نیچه پاسخ دهیم. به گفته نیچه، ما زمانی بزرگ شدیم که بتوانیم بارها و بارها آرزوی زندگی یکسانی (این زندگی دقیق با تمام جزئیاتش) را داشته باشیم. فقط از این طریق به زندگی «بله» گفته ایم و آن را کاملاً پذیرفته ایم.